Δάμων ο Εθνικός

Στην τρίτη του ποιητική συλλογή (Ευθύτης Οδών) ο Άρης Αλεξάνδρου έχει περιλάβει ορισμένα καβαφικά ποιήματα – καβαφικά με την έννοια ότι χρησιμοποιεί, με μεγάλη ελευθερία, πολλά στοιχεία της καβαφικής γραφής. Είναι ενδιαφέρον ότι υπάρχει κι ένα ποίημα με άμεση αναφορά στον Ιουλιανό – οι παλιότεροι φίλοι θυμούνται ίσως το κομμάτι για τον Καβάφη και τον άτυχο πρίγκιπα. Το ποίημα του Αλεξάνδρου έχει τίτλο Δάμων ο Εθνικός (ο Δάμων είναι φανταστικό πρόσωπο) και είναι το εξής:

Γυρίζοντας ο Δάμων στην πόλη της Κορίνθου
βρήκε τους πρώην οπαδούς του Παραβάτη μουδιασμένους.
Η Μάρθα η γυναίκα του τη νύχτα
σηκώνοντας τα πόδια ευλαβικά
(μην τύχει και ο ίσκιος τους πέσει στις άγιες εικόνες)
είπε πνιχτά, σαν να ξομολογιόταν.
«Πρέπει να πας στον εφημέριό μας και να υποσχεθείς
πως η καρδιά σου του λοιπού
θα είναι ταπεινή – ως δρόσος επί χλόης.
Δέχεται μου είπε να γίνω εγώ ο κομιστής της θεαρέστου αγγελίας».
Όσο περνούν οι μέρες, υποπτεύεται ο Δάμων
πως ο θυμός κ’ η πορφυρή παράφορά του
δεν έπεισαν τη Μάρθα.
Όσο περνούν οι μήνες, όλο και βεβαιώνεται
πως πήγε -στα κρυφά- σε κείνον τον τραγόπαπα.
Σαν εθνικός θα πρέπει να ρωτήσει να εξακριβώσει να διαψεύσει.
Θυμάται όμως νοιώθει την υγρασία του νησιού βαθιά στα κόκκαλά του.
Κ’ εδώ οι πρώην οπαδοί του Παραβάτη
αναθαρρήσαν ξεμουδιάζουν εμπορεύονται.
Ωχ αδερφέ! Για υποψίες θα χολοσκάμε τώρα;
Κ’ εξάλλου, στο κάτω κάτω της γραφής
μήπως υποσχέθηκε ο ίδιος;

*

Οι αναλογίες είναι προφανείς: ο αριστερός εξόριστος επιστρέφει από το νησί – η ζωή τον περιμένει και πάλι. Η γυναίκα του τον υποδέχεται, αλλά τον προτρέπει να πάει να δηλώσει τη μεταστροφή του. Παρ’ όλο που τον επηρεάζει, αφού σηκώνει τα πόδια ευλαβικά κιόλας, αυτός αρνείται, θορυβωδώς: σιγά μην πάει να ξεφτιλιστεί στους μοναρχοφασίστες! Ωστόσο, η γυναίκα, που κάτι παραπάνω διαισθάνεται, δεν πείθεται – και (υποψιάζεται τώρα ο ιδεολόγος) αναλαμβάνει η ίδια τη δουλειά, για λογαριασμό του. Αυτός συγχύζεται, αλλά δεν τολμά να το ψάξει περισσότερο το θέμα – νοιώθει την υγρασία του νησιού βαθιά στα κόκκαλά του… Από την άλλη όμως, οι παλιοί σύντροφοι ξαναβγήκαν στην πιάτσα – κάνουν για παράδειγμα την ΕΔΑ, κινούνται, ξαναβρίσκονται… Ο εξόριστος (πολύ φυσικό) θέλει να πάει εκεί, σ’ αυτούς. Αλλά, αν οι υποψίες είναι αληθινές – αν η Μάρθα πράγματι πήγε και δήλωσε για λογαριασμό του, την επιστροφή του ασώτου στην αγκάλη της εθνικοφροσύνης; Το ξεπερνάει το δίλλημα: κι αν πήγε, αυτή πήγε, όχι ο ίδιος! Ο ίδιος μπορεί να ξανασμίξει με τους παλιούς συντρόφους του χωρίς βάρος στη συνείδησή του (κι ας κρατάει και μια πισινή, αδερφέ…)

Να πως επεξεργάστηκε την καβαφική ειρωνεία ο Αλεξάνδρου, στα δύσκολα χρόνια της δεκαετίας του πενήντα, για τους ηττημένους κομμουνιστές και …συνοδοιπόρους. Και βέβαια, είναι ιδιαίτερα εύστοχη η επισήμανση της διαχρονικότητας του διλλήματος για τον ηττημένο που ελευθερώθηκε επιτέλους από τα δεσμά και δεν έχει πια διάθεση να επιστρέψει σ’ αυτά -ούτε όμως και να προσκυνήσει κανέναν τραγόπαπα… Έχω τη γνώμη πως το ποίημα αυτό (όπως και τα -λίγα άλλωστε – υπόλοιπα καβαφικά του Αλεξάνδρου) πάει πιο πέρα από τη «μίμηση», είναι αυθεντική, καλή ποίηση. Ωστόσο, νομίζω πως άλλες είναι οι δυνατές στιγμές του ποιητή.

*

Μια μικρή ανθολογία του Άρη Αλεξάνδρου, εδώ:

http://tamystikatoukolpou.blogspot.com/2006/04/blog-post_19.html

Advertisement